Ograniczenie emisji

Ograniczenie emisji gazów i pyłów

Ze względu na zobowiązania jakie Polska podjęła na szczeblu międzynarodowym, konieczne jest przestawienie całej polskiej gospodarki na gospodarkę niskoemisyjną. W 2011 roku zostały opracowane przez Ministerstwo Gospodarki i Ministerstwo Środowiska, a następnie przyjęte przez Radę Ministrów „Założenia Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej” – NPRGN. Przejście na gospodarkę niskoemisyjną jest procesem długotrwałym i wymagającym kosztownych procesów inwestycyjnych. Ponadto opracowania dotyczące rozwoju gospodarczego w kontekście klimatycznym przygotowywane są w długoterminowym horyzoncie czasowym. Stąd NPRGN zostanie przygotowany w perspektywie 2050 roku, przy czym przewiduje się, że wdrożenie działań zmierzających do redukcji emisji gazów cieplarnianych w niektórych obszarach nie przyniesie natychmiastowych korzyści, lecz będą one widoczne dopiero po roku 2020, a nawet 2030.

Przesłankami do realizacji Projektu jest potrzeba rozwiązania następujących problemów:

a) Miasto Warszawa, które wchodzi w skład aglomeracji warszawskiej, ze względu na przekroczenie dopuszczalnego poziomu stężeń pyłu PM10, PM2,5, benzo(α)pirenu i NO₂ jest zakwalifikowane do klasy C, tj. klasy, w której poziom stężeń zanieczyszczenia przekracza poziom dopuszczalny.

Wyniki klasyfikacji stref pod kątem ochrony zdrowia dla roku 2017

Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie mazowieckim w 2017 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie, 2018, s. 27

b) W latach 2013-2017 na obszarze aglomeracji warszawskiej liczba przekroczeń dopuszczalnego poziomu stężeń 24-godzinnych PM10 była nawet dwukrotnie wyższa aniżeli dopuszczalna (na stacji WIOŚ położonej najbliżej miejsca realizacji Projektu, tj. przy ul. Anieli Krzywoń na warszawskim Bemowie tylko w roku 2016 liczba przekroczeń utrzymała się poniżej normy). Dopuszczalna liczba przekroczeń dla PM10 wynosi 35 dni.

c) Średnioroczne stężenia benzo(a)pirenu odnotowane na stacji WIOŚ w dzielnicy Bemowo w latach 2013-2017 przekraczały wartość normatywną na poziomie 1 μg/m³.

d) Emisja szkodliwych pyłów i gazów ma negatywny wpływ na zdrowie mieszkańców Warszawy oraz powoduje zakwaszenie powietrza prowadzące do strat z powodu korozji m.in. obiektów zabytkowych.

Ze względu na powyższe zjawiska jednym z priorytetów inwestycyjnych Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla m.st. Warszawy (PGN) jest „Promowanie wykorzystywania wysokosprawnej kogeneracji ciepła i energii elektrycznej w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe”. Realizacja niniejszego Projektu służy realizacji tego priorytetu i określonego w nim celu, tj. zwiększenia udziału energii wytwarzanej w wysokosprawnej kogeneracji poprzez „budowę, przebudowę instalacji wysokosprawnej kogeneracji oraz przebudowę istniejących instalacji na wysokosprawną kogenerację wykorzystujących technologie w jak największym możliwym stopniu neutralnie pod względem emisji CO₂ i innych zanieczyszczeń powietrza oraz uzasadnienie pod względem ekonomicznym, a także budowę przyłączeń do sieci ciepłowniczych do wykorzystania ciepła użytkowego wyprodukowanego w jednostkach wytwarzania energii elektrycznej i ciepła w układach wysokosprawnej kogeneracji wraz z budową przyłączy wyprowadzających energię do krajowego systemu przesyłowego”. Poziom redukcji CO₂ jest wskaźnikiem monitorowania realizacji PGN (zakładany efekt to 444,4 tys. Mg CO₂/rok).

Realizacja Projektu przyczyni się zatem do realizacji priorytetów PGN i pozytywnie wpłynie na wzrost efektywności energetycznej systemu ciepłowniczego zarządzanego przez Veolia Energia S.A. Projekt jest uzupełnieniem pozostałych przedsięwzięć modernizacyjnych podejmowanych w celu zmniejszenia strat ciepła na przesyle, ograniczenia emisji do powietrza zanieczyszczeń i gazów cieplarnianych, przyczyniając się do optymalizacji pracy warszawskiej sieci ciepłowniczej.

Włączenie do systemu ciepłowniczego układów mikrokogeneracji, jako programu pilotażowego, jest również zgodne z Polityką zrównoważonego rozwoju Grupy Veolia, w której rozwój przedsiębiorstwa następuje m.in. poprzez zwiększanie udziału w rynku energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu (kogeneracja), a jednym z głównych czynników ograniczania wpływu na środowisko jest wzrost efektywności wytwarzania ciepła i energii elektrycznej poprzez ich produkcję w skojarzeniu (kogeneracja). Pilotażowe wdrożenie dwóch jednostek kogeneracyjnych jest również zorientowane na zdobycie nowych kompetencji dotyczących budowy, eksploatacji i wykorzystywania jednostek małej kogeneracji w zarządzaniu systemem ciepłowniczym zarówno w zakresie wytwarzania i dostawy ciepła systemowego, jak i w zakresie nowego obszaru biznesowego, jakim jest sprzedaż energii elektrycznej wytwarzanej w wysokosprawnej kogeneracji.

Uruchomienie Projektu oznacza pozytywny wpływ na jakość powietrza na terenie Warszawy spowodowany obniżeniem emisji zanieczyszczeń.

Budowa dwóch układów mikrokogeneracji gazowej i włączenie ich do warszawskiego systemu ciepłowniczego przyczyni się do:

• ograniczenia zużycia energii pierwotnej oszacowanego na 42 843,6 GJ/rok; 
• uniknięcia emisji gazów cieplarnianych (głównie CO₂) w ilości 11 519,9 Mg/rok;
• wzrostu efektywności systemu ciepłowniczego na terenie miasta Warszawa (wskaźnik efektywności systemu wzrośnie z 82,24 % w 2018 r. do 82,39 %);
• zmniejszenia ilości gazów cieplarnianych i pyłów emitowanych do atmosfery w procesie dostaw ciepła i energii elektrycznej;

Niska emisja 

Pojęcie niskiej emisji oznacza produkcję zanieczyszczeń wyprowadzanych do powietrza emitorami (kominami) o wysokości do 40 m (przeważnie znajdują się one na wysokości ok. 10 m) oraz emisji związanej z komunikacją. Tym samym odpowiedzialne za powstawanie niskiej emisji są przede wszystkim lokalne źródła ciepła oraz transport. Do lokalnych źródeł ciepła zaliczamy kotłownie lokalne opalane paliwami stałymi i ciężkim olejem opałowym oraz indywidualne paleniska domowe opalane paliwami kopalnymi, zwłaszcza węglem i biomasą, w których dodatkowo często spalane są także odpady. Niska emisja ma istotny, negatywny wpływ na jakość powietrza, gdyż nisko usytuowane źródło emisji często prowadzi do powstania wysokich stężeń zanieczyszczeń w swojej najbliższej okolicy, czyli zazwyczaj jest to obszar zwartej zabudowy mieszkalnej.

Polska od lat ma najbardziej zanieczyszczone powietrze w Unii Europejskiej. W wielu miastach stężenie toksycznych i rakotwórczych substancji: pyłu PM10 i benzo (a) pirenu wielokrotnie przekracza dopuszczalne normy. 

Według informacji Europejskiej Agencji Środowiska aż 6 polskich miast znalazło się w pierwszej dziesiątce miast europejskich z największą liczbą dni w roku, w których przekroczono dobowe dopuszczalne stężenie pyłu PM10 (pozostałe cztery miasta znajdują się w Bułgarii). Najgorzej z polskich miast wypada Kraków, w którym limity przekroczone były przez 150 dni w roku,

Zgodnie z informacjami zawartymi w raporcie Najwyższej Izby Kontroli pt. „Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami” z grudnia 2014 r. największym problemem dla jakości powietrza w naszym kraju jest ponadnormatywne stężenie pyłu zawieszonego (PM10 i PM2,5) oraz benzo (a) pirenu (B (a) P). Wysokie stężenie pyłu zawieszonego powoduje i pogłębia choroby płuc i układu krążenia. Z kolei benzo (a) piren jest związkiem silnie rakotwórczym. 

W latach 2009–2012 główną przyczyną zanieczyszczenia powietrza pyłem PM10 (od 82 proc. do 92,8 proc.) była tzw. niska emisja pochodząca z domowych pieców i lokalnych kotłowni węglowych, w których spalanie odbywa się w nieefektywny sposób. Pozostałe przyczyny to zanieczyszczenia komunikacyjne (od 5,4 do 7 proc.) i przemysłowe (od 1,8 do 9 proc.). Jednak lokalnie mogą występować także inne tendencje. Na przykład w Warszawie zanieczyszczenia komunikacyjne stanowiły 63 proc. wszystkich zanieczyszczeń w powietrzu.

Roczne stężenie pyłu zawieszonego PM 10 w μg/m³ 

* Źródło: Air quality in Europe – 2013 report, European Environment Agency, 2013 r.

• Czerwone i ciemnoczerwone kropki wskazują stacje pomiarowe, na których został przekroczony dopuszczalny poziom średniorocznego stężenia PM 10 określony w prawodawstwie UE (40 μg/m³*)
• Pomarańczowe kropki wskazują stacje pomiarowe, na których wystąpiły przekroczenia statystycznie wyznaczonego poziomu (31 μg/m³), odpowiadającego 24- – godzinnemu limitowi stężenia PM 10 obowiązującego w UE.
• Jasnozielone kropki wskazują stacje pomiarowe, na których zanotowano przekroczenia zalecanego przez WHO rocznego poziomu stężenia PM 10 (20 μg/m³*).
• Ciemnozielone kropki wskazują stacje pomiarowe, na których nie został przekroczony zalecany przez WHO roczny poziom stężenia PM 10 (20 μg/m³*).

Polskie miasta z największą liczba przekroczeń dopuszczalnych stężeń pyłów (dni w roku)

Źródło: Spalanie w węgla w domowych piecach – zagrożenia zdrowotne – Broszura Health and Environment Alliance (HEAL) – Czerwiec 2014

Na podstawie powyższych danych widać, że jakość powietrza w polskich miastach stanowi poważny problem dla zdrowia publicznego. Z wyliczeń zaprezentowanych w broszurze Health and Environment Alliance (HEAL) z czerwca 2014 wynika, że ok. 97% ludności Polski narażone jest na stężenia pyłu powyżej poziomu, jaki jest rekomendowany przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). 

Względny udział emisji pochodzących ze spalania węgla w piecach domowych w całkowitym poziomie emisji zanieczyszczeń atmosferycznych

Źródło: Spalanie w węgla w domowych piecach – zagrożenia zdrowotne – Broszura Health and Environment Alliance (HEAL) – Czerwiec 2014

Korzyści wynikające z likwidacji niskiej emisji

Eliminacja niskiej emisji niesie ze sobą szereg wymiernych korzyści zdrowotnych i społecznych. Niska emisja jest problemem, który dotyka nie tylko osoby bezpośrednio przyczyniające się do jej powstania, ale całe lokalne społeczności. Dlatego też ograniczenie zanieczyszczania powietrza jest bardzo ważnym krokiem prowadzącym do poprawy jakości życia społeczeństwa. Na korzyści zdrowotne i społeczne wynikające z ograniczenia, a w następstwie tego eliminacji emisji szkodliwych pyłów i gazów do atmosfery, składa się wiele czynników.

Do takich czynników zaliczyć można:

• poprawę jakości życia lokalnego społeczeństwa,
• pozytywny wpływ na stan zdrowia ludności,
• czyste środowisko naturalne,
• zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej danego obszaru,
• poprawę walorów turystycznych i klimatycznych miejscowości,
• ograniczenie kosztów leczenia chorób oraz renowacji budynków i zabytków.

Według danych WHO (World Health Organization) wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie człowieka kształtuje się na poziomie 15%. Wraz ze zmniejszeniem zanieczyszczenia oczekuje się zmniejszenia liczby zachorowań na ostre infekcje układu oddechowego oraz krwionośnego, takich jak: astma, alergie, przewlekła obturacyjna choroba płuc, niektóre nowotwory i wiele innych. Naukowcy dowiedli, że eliminacja niskiej emisji oraz innych czynników zanieczyszczających powietrze wpłynie pozytywnie na rozwój prenatalny oraz wczesnodziecięcy. 

Badania wskazują, iż nowonarodzone dzieci, których matki zamieszkują obszary o czystym powietrzu, mają sprawniejsze oraz lepiej funkcjonujące układy ciała.

Dowiedziono, że eliminacja wpływu niskiej emisji na kobiety w ciąży ograniczy występowanie objawów chorób układu oddechowego u niemowląt. Ponadto zwiększy odporność na zapalenie oskrzeli oraz płuc u dzieci z astmą oraz tych niechorujących na astmę. Badania przeprowadzone na populacji żyjącej w 9 miastach USA wykazują, że ograniczenie zanieczyszczenia powietrza zmniejsza liczbę hospitalizacji z powodu udaru mózgu. Naukowcy potwierdzają, że zanieczyszczenia powietrza mają znaczny wpływ na organizm ludzki. W większości przypadków najbardziej wrażliwe są osoby starsze i dzieci.

Należy z całą stanowczością podkreślić, iż eliminacja zanieczyszczenia powietrza wydłuża życie. Dzięki ograniczeniu i eliminacji emisji komunikacyjnej oraz emisji pyłów i szkodliwych gazów z domowych pieców i kotłowni jako społeczeństwo mamy szansę realizowania idei zrównoważonego rozwoju. Oznacza to, że zdrowie ludności oraz przyszłych pokoleń poprawi się. 

Jednym ze najlepszych sposobów na likwidację niskiej emisji pochodzącej z palenisk domowych oraz lokalnych źródeł ciepła jest podłączenie budynków do miejskiej sieci ciepłowniczej. Ciepło systemowe dzięki wykorzystywanym technologiom zapewnia przestrzeganie rygorystycznych norm ekologicznych a jednocześnie jest rozwiązaniem bezpiecznym, wygodnym oraz konkurencyjnym cenowo. Programy (tzw. PONE – Program Obniżenia Niskiej Emisji) zachęcające do zmiany zasilania w ciepło są wdrażane m. in. w Krakowie i w Bielsku Białej.

Podsumowując, można powiedzieć, że oddziaływanie niskiej emisji ma ogromne konsekwencje praktycznie niemalże w każdym aspekcie życia – zarówno społeczeństwa, jak i pojedynczego człowieka. Należy zatem problemu natychmiastowo zająć się tym problemem.. Poprawa jakości powietrza oznacza zdrowsze i dłuższe życie.